Jubileum CD van De Boventoon. Ontwerp: Diederik van Leeuwen.
Het ‘leerorkest’ De Boventoon heeft in de twintig jaar van zijn bestaan heel wat in- en extern rumoer veroorzaakt. Het orkest dat Willem van Manen en Herman de Wit in 1974 oprichten was één van de eerste grote leerensembles waarin gevorderde jazz- en andere improviserende musici zich verder konden bekwamen in solospel en kompositie, als aanloop tot een beroepscarrière. Vanaf het begin heeft De Boventoon werk uit eigen gelederen gespeeld en zo een uniek Nederlands ‘Real Book’ voor Big Band geschapen. Een leerorkest is een kweekbak van muzikanten en muziek, gekenmerkt door een voortdurende doorstroming van mensen en materiaal. Organisatorisch en artistiek heeft De Boventoon dan ook een bewogen verleden. ‘Stersolisten’ werden ‘weggekaapt’ zodra ze rijp waren. Hierdoor vielen er vaak gaten in de secties, juist als er een goede balans was bereikt. Een nieuwe generatie musici gaf aan het muzikale materiaal een radicale wending, die zich met veel rumoer voltrok. In de concertpraktijk, die grote namen vraagt en een solide ‘sound’ vereist, had De Boventoon het altijd moeilijk met de concurrentie. Als centrum van muzikale kruisbestuiving en groei, als praktische leerschool voor het muzikantenleven, heeft het orkest echter een unieke plaats verworven.
Vele bekende namen in de Nederlandse jazz- en geïmproviseerde muziek hebben De Boventoon doorlopen: Boy Raaymakers, Rob Verdurmen, Peter Barkema, Fred van Duynhoven, Bo de Graaf, Vera Vingerhoeds, Charley Nanlohy, Ad Grutter, Rutger van Otterloo, Guus Janssen; onder de nieuwste talenten zijn Akki Haak, Walter Lampe, Jeroen Zijlstra, Arthur Heuwekemeijer, Zjenja Guberman, Felicity Provan en Rein Nust.
Naast Herman de Wit, die het orkest vanaf de oprichting heeft bezield en geleid, traden als dirigenten op: Willem van Manen (1974-1978), Boy Raaymakers (1979-1989) en Paul van Kemenade (1989-1992). Sinds 1993 fungeert komponist/bassist en oud-orkestlid Theo Hoogstins als co-dirigent.
Met de opkomst van jazz- en improvisatie-opleidingen aan de conservatoria leek De Boventoon zijn bestaansrecht te verliezen, maar niets was minder waar: dankzij musici als Paul van Kemenade en Theo Hoogstins kreeg het orkest een formidabele muzikale impuls. Hoe perfekt een conservatoriumopleiding ook mag zijn, toch is De Boventoon met zijn netwerkfunktie en uitwisseling van kennis en organisatie een onmisbare schakel tussen school en beroepspraktijk gebleven. Het oorspronkelijke credo van Herman de Wit -‘speel de bal door’- blijkt voor het merendeel van de Boventoners geen probleem te zijn.
Eind 1993 ontstond het idee om een aantal muzikanten en komponisten/arrangeurs uit de periode 1990-1994 uit te nodigen om mee te werken aan een soort werkverslag op CD.
Om de ontwikkelingscyclus van het orkest rond te breien, leverde Willen van Manen een ‘gloednieuw’ arrangement van één van de eerste stukken van de Boventoon: ‘Bad Boogie’. Daarnaast bewerkte Herman de Wit het ooit ter opening van het BIMhuis gespeelde ‘BIM-slaatje’. Rein Nust (tenorsax) maakte een unieke big-band synthese van Steve Coleman en Strawinsky, zo funky dat menig orkestlid er ‘mond- en klauwzeer’ aan overhield. Bart Noorman zorgde voor de broodnodige humor met zijn parodie op een vingeroefenende big-band, getiteld ‘Uptone Blues’. Arjan de Wit, zoon van Greetje Drukker en Herman de Wit, overleed op 2 april 1994, de avond voor de eerste opname-sessie. Walter Lampe (piano) gaf uitdrukking aan onze verslagenheid in zijn prachtige solo ‘Bluebells voor Arjan’. Arjan de Wit werd 24 jaar en was een veelbelovende bassist.
Veel dank komt toe aan de harde werkers op de achtergrond. Arjen Gorter voor begeleiding van opname en mixage, Karin Huizing en Ruurd Abma voor opname-leiding en studio-techniek en het Voorzieningsfonds Voor Kunstenaars voor de onmisbare financiële ondersteuning.
Uit het booklet van de in 1995 verschenen CD ‘De Boventoon’. (A Records 73018 – Challenge Records Services).
Herman de Wit 